LabWorld.ir alt="پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران" title="پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران"

افراد به دو دليل ممكن است از اهداي خون معاف شوند: اگر سلامت خود فرد داوطلب در نتيجه اهداي خون به مخاطره بيافتد و یا اگر سلامت گيرنده خون، حتي به احتمال كم به مخاطره بيافتد.

معافيت از اهداي خون مي تواند موقتي يا دائمي باشد.

در معافیت موقت، داوطلب اهدای خون پس از طی مدتی که توسط پزشک مرکز اهدای خون به وی اعلام می گردد، می تواند وارد چرخه اهدا شده و خون بدهد.

در معافیت دائم، داوطلب اهدای خون به طور کلی دیگر نمی تواند اهدای خون نماید که این امر مطابق با اصول علمی و در جهت تامین خون سالم برای نیازمندان است.

در شرایط زیر خون اهدا نکنید

اگر قصد شما برای اهدا خون انجام آزمایش های مربوط به بيماري هاي ايدز، هپاتیت بي، هپاتيت سي و یا سایر آزمایش ها به دلیل احساس بیماری می باشد. آزمایش های مربوط به بیماری ایدز در مراكز تعيين شده به صورت رایگان در اختیار شما می باشد.

اگر داراي سابقه بيماری هايی مانند: بيماري های قلبی و عروقی، بيماري های ريوی شديد مانند آسم، سکته مغزی، تشنج، ديابت قندی وابسته به انسولين هستيد.

اگر مبتلا به بیماری ایدز بوده و یا آزمایش های مربوط به اين بيماري در شما مثبت می باشد.

اگر سابقه ابتلا به بيماری های عفونی مانند هپاتيت بي، هپاتيت سي و يا ايدز داريد.

اگر یکی از علائم و نشانه های ایدز را دارا می باشید مانند: تب تعرق شبانه، کاهش وزن بدون دلیل، سرفه، اسهال، تورم غددلنفاوی، لکه های سفید رنگ روی سطح زبان یا لکه های برجسته روی پوست بدن.

اگر هرگونه فعالیت جنسی مشکوک داشته اید.

اگر مبتلا به بيماري هموفيلي بوده و هرگونه فاکتور انعقادی دریافت کرده اید.

اگر حتی برای یک بار به خود مواد مخدر تزریق کرده اید.

اگر در یک سال گذشته، حتی برای یک بار با فرد مشکوک به بیماری ايدز، دریافت کننده فاکتور های انعقادی یا معتاد به مواد مخدر تزریقی نزدیکی جنسی داشته اید.

منبع: سازمان انتقال خون

گلبول‌های قرمز با فنوتیپ Du در مجاورت با آنتی D آگلوتینه نمی‌دهند، بلکه واکنش آنتی ژن- آنتی بادی به صورت آغشتگی (coating) است. اثبات آغشتگی گلبول‌های قرمز با آنتی D به مفهوم فنوتیپ Du است، که برای این منظور از آنتی‌هیومن گلبولین با ویژگی ضد Fc مولکول IgG استفاده می‌شود. آنتی هیومن گلبولین با اتصال به مولکول‌های Fc بین گلبول‌های قرمز آغشته شده به آنتی‌کر پل زده و آنها را آگلوتینه می‌کند.

روش کار

توجه: برای مشاهده بهتر واکنش می‌توان حجم‌هایی که در اینجا ذکر شده را ۲ برابر کنید.

1. یک قطره آنتی D از جنس IgG یا مخلوط IgG و IgM را در یک لوله آزمایش بریزید.
2. یک قطره محلول کنترل مناسب را در لوله دیگر ریخته و نشانه‌‌گذاری کنید.
3. به هر لوله یک قطره از سوسپانسیون ۲ تا ۵درصد گلبول‌های قرمز در سرم فیزیولوژی اضافه و مخلوط کنید.
4. لوله‌ها را به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در ۳۷ درجه انکوبه کنید و پس از آن با دور ۳۰۰۰ در دقیقه یا ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ برای ۳۰ ثانیه سانتریفیوژ کنید.
5. با مشاهده آگلوتیناسیون قوی گروه خون را ارهاش مثبت گزارش کنید و احتیاج به مراحل بعدی ندارد. لوله کنترل بایستی منفی باشد.
6. در صورت مشاهده واکنش منفی یا مشکوک در لوله تست آن را ۳ الی ۴ بار با سرم فیزیولوژی شسته و در مرحله آخر شستشو بعد از دور ریختن سرم فیزیولوژی با واژگون کردن لوله آزمایش روی پارچه گاز آخرین قطرات سرم فیزیولوژی را جذب گاز کنید.
7. یک تا دو قطره آنتی هیومن گلبولین را به لوله آزمایش اضافه کرده و بمدت ۱۵ ثانیه سانتریفیوژ کنید.
8. لوله را باتکان دادن ملایم برای آگلوتیناسیون مشاهده کنید. مشاهده واکنش آگلوتیناسیون به مفهوم فنوتیپ Du است.
9. چنانچه واکنش منفی بوده و از کارآیی آنتی هیومن گلبولین مطمئن هستید جواب را ارهاش منفی گزارش کنید.

نکته

1. انجام تست Du برای تمام اهدا کنندگان خون که در مرحله تست فوری با آنتی D جواب منفی می‌دهند لازم است.
2. انجام تست Du برای نوزادی که مادر دارای گروه ارهاش منفی است لازم است. با مثبت شدن ارهاش یا فنوتیپ Du در نوزاد، مادر کاندیدای تزریق روگام است.
3. برای بیماران احتیاجی به انجام تست Du نیست.
4. محلول کنترل برای آنتی D با مواد ماکرومولکول محلول شاهد کارخانه سازنده یا آلبومین ۲۲ تا ۳۰% و برای آنتی D در محیط با وزن مولکولی کم آلبومین ۶درصد است.

گفتنی است که برخی از انواع آنتی D منوکلونال قادر به آگلوتیناسیون مستقیم برخی از انواع فنوتیپ Du هستند و تعجبی ندارد که فردی که قبلاً با استفاده از آنتی D نوع انسانی گروه‌بندی منفی شده است، هم اکنون Rh مثبت گزارش شود.

تست كومبس مستقيم (DAT) در سال ١٩٤٥ آقاي كومبس با همكارانش گروهي از آنمي ها هموليتيك را كه علتش گروهي از آنتي بادي ها بودند تشخيص دادند به همين دليل روند اين آزمايش را ” كومبس” نام گذاري كردند.

كومبس مستقيم، حساس شدن گلبولهاي قرمز را در داخل گردش خون توسط آنتي بادي و يا اجزاءكمپلمان و يا هر دو را نشان مي دهد.

در حالت عادي “برای مثال” rbc با چندين IgG يا اجزا كمپلمان (حدود ٤٠ تا ٥٠) آغشتگي دارد، اما زماني كومبس + است كه اين اتصالات بيشتر باشد (حدود ٥٠٠).

در اثر اين اتصالات، بدن واكنش مي دهد مثلا ماكروفاژ با Fc رسپتور هاي خود به Fc آنتي بادي هاي متصل به rbc مي چسبد و باعث تخليه آن مي شود و اين تست براي تشخيص و جلوگيري از اين واكنش انجام مي شود.

موارد كاربرد

١. تشخيص آنمي اتوايميون يا hemolytic anemia ناشی از تولید اتو انتی بادی علیه گلبول های قرمز خودی است.

٢. بیماری های همولیتیکی نوزادان یا erythroblastosis fetalis که به علت ناسازگاری خونی خصوصا Rh بین مادر و جنین است.

٣. كم خوني همولیتیک متعاقب مصرف برخي از داروها

٤. كم خوني همولیتیک در نتيجه آلو آنتي بادي هاي ناشي از تزريق خون كه اخيراً به بيمار صورت گرفته است .

٥. هموگلوبينوري حمله اي سرد (PCH)

از این تست برای شناسایی آنتی‏بادیهای ناقص ـ که بر روی RBC نشسته و آنها را حساس کرده است استفاده می‏شود. این تست به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می‏شود. اساس این تست بر ایجاد شبکه بین آنتی‏بادیهای ناقص در سطح گلبولهای قرمز حساس شده (توسط AHG) برای ایجاد آگلوتیناسیون می‏باشد. این تست در دو مرحله کلی انجام می‏شود: 

۱. مرحله حساس شدن

۲. اضافه کردن معرف کومبز

کومبز مستقیم 

از کومبز مستقیم برای شناسایی آنتی‏بادیهای ناقص متصل به RBC جنین استفاده می‏شود. تفاوتی که بین کومبز مستقیم و غیرمستقیم وجود دارد این است که،  مرحله حساس شدن گلبولهای قرمز در بدن جنین اتفاق می‏افتد. عامل اصلی حساس شدن RBC (در ۷۵% موارد) ناسازگاری گروههای خونی RH می‏باشد هر چند که گروههای خونی ABO در ۲۵ درصد موارد هم می‏توانند باعث حساس شدن RBC شوند. 

ناسازگاری RH

اگر خون جنین+Rh و خون مادر -Rh باشد آنتی‏بادیهای تولید شده از کلاس Igg در بدن مادر از جفت عبور کرده و باعث حساس شدن RBCهای جنین می‏شود.

ناسازگاری ABO

این ناسازگاری زمانی باعث حساس شدن RBC می‏شود که گروه خونی مادرO و گروه خونی جنین AB باشد در این صورت آنتی‏بادی 3 Igg آنتی AB موجود در سرم مادر به جنین منتقل شده و باعث حساس شدن RBC جنین می‏شود. 

روش انجام تست کومبز مستقیم 

خون بند ناف را گرفته و از آن سوسپانسیون ۵ درصد گلبولهای قرمز تهیه می‏کنیم. چون مرحله حساس شدن RBC در بدن جنین اتفاق افتاده است بنابراین نیازی به انکوبه کردن نیست. 

۰/۱ میلی‏لیتر از سوسپانسیون ۵ درصد RBC را به ۱/۰میلی لیتر AHG اضافه می‏کنیم و برای تشکیل شبکه بین RBC، لوله‏های تست را به مدت ۳ تا ۵ دقیقه در دمای آزمایشگاه نگه می‏داریم. بعد از ۵ دقیقه، لوله‏ها را در۱۰۰۰ و به مدت یک دقیقه سانتریفیوژ می‏کنیم. در آخر هم لوله‏ها را از نظر آگلوتیناسیون با زدن ضربه‏ای ضعیف به لوله، بررسی می‏کنیم.

 بررسی نتایج

اگر آگلوتیناسیون مشاهده شود، نشان دهنده حساس بودن RBC جنین است و باید تعیین تیتر شود (که در این تعیین تیتر، AHG را رقیق می کنیم نه سرم را) چون در زایمان دوم به بعد باعث HDN در نوزادان می‏شود.

کومبز غیرمستقیم

از کومبز غیرمستقیم برای شناسای RBC حساس شده در محیط In vitro استفاده می‏شود. مرحله حساس شدن RBCها در این روش توسط انکوباسیون انجام می‏شود. مراحل بعدی تقریبا مشابه کومبز مستقیم است. در این تست آنتی‏بادیهای ناقص، در خون مریض (مادر) وجود دارد. این آنتی‏بادیها به دو علت عمده ممکن است تولید شوند:

۱. انتقال خون

۲. زایمان اول

برای بررسی وجود و یا عدم وجود این آنتی‏بادی، از سوسپانسیون ۵ درصد RBC، گروه خونی +O استفاده می‏شود. چون آنتی‏بادیهای ناقص، شاخصهای آنتی‏ژن RBCهای گروه خونی +O  را حساس و با اضافه کردن AHG باعث ایجاد آگلوتیناسیون می‏شود.

علت استفاده از +O  

برای اینکه ناسازگاری گروههای خونی ABO را از بین ببریم از این گروه خونی استفاده می‏کنیم چون اگر گروههای خونی A,B,AB استفاد شود، در این صورت ممکن است آنتی‏بادی ضد AB گروه خونی O باعث حساس شدن سوسپانسیون شود. 

و علت اینکه از +RH استفاده می‏کنیم این است که می‏خواهیم آنتی‏بادیهای ناقص بر روی آنتی‏ژنهای +RH بشیند و بتوانیم آگلوتیناسیون را مشاهده کنیم. اگر -RH باشد در روی RBC، آنتی‏ژنی وجود نخواهد داشت تا RBC توسط آنتی‏بادی حساس شود. 

روش انجام تست کومبز غیرمستقیم 

۰/۱ میلیمتر از سرم بیمار را با ۱/۰ میلیمتر از سوسپانسیون ۵ درصد مخلوط می‏کنیم و سپس لوله آزمایش را به مدت ۳۰ تا ۴۰ دقیقه در انکوباتور ۳۷ درجه قرار می‏دهیم در این مرحله RBC در صورت وجود آنتی‏بادی ناقص در سرم، حساس خواهند شد. بعد از این مدت، لوله آزمایش را به مدت یک دقیقه در دور ۱۰۰۰ سانتریفیوژ می‏کنیم. و سه بار توسط سرم فیزیولوژی شستشو می‏دهیم تا آنتی‏بادیهای غیراختصاصی حذف شوند و فقط آنتی‏بادیهای اختصاصی که به شاخصهای آنتی‏ژنی RBC چسبیده‏اند، باقی بمانند. بعد از این مراحل یک قطره AHG به لوله اضافه می‏کنیم و بعد از ۳ تا ۵ دقیقه لوله را به مدت یک دقیقه در دور ۱۰۰۰ سانتریفیوژ می‏کنیم و در آخر هم با زدن ضربه‏ای ضعیف آگلوتیناسیون را بررسی می‏کینم. 

بررسی نتایج 

اگر آگلوتیناسیون مشاهده شود تست کومبز غیرمستقیم بیمار را مثبت گزارش می‏کنیم.

چند نکته:

۱ـ قبل از انکوبه با اضافه کردن دو قطره آلبومین می‏توان آگلوتیناسیون را بهتر بررسی کرد. 

۲ـ اگر بعد از انکوبه، آگلوتیناسیون مشاهد شود نشان دهنده این نکته است که در سرم ما آنتی‏بادی کامل وجود دارد و در واقع Back Type را انجام داده‏ایم. 

۳- برای بررسی آگلوتیناسیون بهتر است از میکروسکوپ استفاده کنیم. 

روش تهیه سوسپاسیون ۵ درصد 

۲ قطره خون داخل لوله آزمایش می‏ریزیم. ۳ میلی‏لیتر سرم فیزیولوژی به لوله اضافه می‏كنیم و در سانتریفیوژ در دور ۳۰۰۰ به مدت ۵ دقیقه قرار می‏دهیم سپس مایع رویی را خالی كرده و این كار را تا ۳ بار تكرار می‏كنیم.